dreigingsbewustzijn van de relevante autoriteiten inzake het bedoelde luchtruim waarvoor geen
beperkingen golden.
De dreigingsinformatie kan worden onderverdeeld in drie typen. Wat betreft de mogelijkheid tot
aanvallen, kan de dreigingsinformatie betrekking hebben op wat de autoriteiten zeiden te weten
over de wapens die een potentiële dreiging zouden kunnen vormen voor burgerluchtvaartverkeer
boven FL320. Het zou ook informatie over de wapens kunnen betreffen die in de publieke ruimte,
zoals sociale media, beschikbaar was zonder indicatie of de relevante autoriteiten hier al dan niet
van op de hoogte waren. De informatiebron kan traditionele media en/of sociale media zijn of
particuliere informatie van veiligheidsdiensten. Deze verschillende soorten informatie brengen een
verschillende mate van vertrouwen in het bewustzijn van de autoriteit of het waarheidsgehalte van
de informatie met zich mee. De dreigingsinformatie is daarom als volgt onderverdeeld volgens de
in figuur 6 getoonde concepten:
• Kennis vooraf over dreigingsinformatie: kwadrant 1 Dit is informatie over de
aanwezigheid van wapens die bekend was voordat vlucht MH17 werd neergehaald.
• Kennis achteraf over dreigingsinformatie: kwadrant 2 Dit is informatie over de
aanwezigheid van wapens die bekend werd gemaakt nadat vlucht MH17 werd
neergehaald. In het algemeen geeft dit soort informatie minder vertrouwen in het
potentiële dreigingsbewustzijn van relevante autoriteiten omdat het slechts informatie
betreft over wat er is gezien, gehoord of anderszins ontdekt, maar die pas na het
neerhalen van vlucht MH17 bekend is gemaakt.
• Kennis vooraf over het bewustzijn bij autoriteiten: kwadrant 3. Dit is informatie
die voorafgaand aan het neerhalen van vlucht MH17 bekend was over wat de relevante
autoriteiten wisten over de aanwezigheid van wapens. Dit is in het algemeen het soort
informatie dat het meeste vertrouwen geeft in het potentiële dreigingsbewustzijn
omdat het hier gaat om wat de relevante autoriteiten zelf rapporteerden over wat ze
wisten voorafgaand aan het neerhalen van vlucht MH17 - waardoor er geen sprake is
van wijsheid achteraf.
• Publieke kennis achteraf over het bewustzijn bij autoriteiten: kwadrant 4. Dit
is informatie die bekend is gemaakt na het neerhalen van vlucht MH17 over wat de
relevante autoriteiten voor het neerhalen van vlucht MH17 wisten over de
aanwezigheid van wapens.
Bij de hierboven beschreven vier soorten informatie, heeft de Foundation naar twee
belangrijke informatiebronnen gekeken:
• Publiekelijk beschikbare informatie uit hoofdzakelijk online-media, waaronder
Oekraïense en Russische nieuwsdiensten en andere nieuwssites, internationaal
beschikbare luchtvaartmedia, aankondigingen en nieuwsberichten van de overheid,
maar ook informatie die beschikbaar is op sociale media, waaronder Twitter en
Facebook, en in het OVV-onderzoeksrapport.
• De antwoorden van Oekraïne en de Russische Federatie op de vragen over de
standaardprocedure en dreigingskennis die speciaal voor dit onderzoek werden
ontwikkeld en de daaropvolgende antwoorden op een aantal vragen ter verduidelijking.
De regeringen van de Russische Federatie en Oekraïne kregen de
gegevensverzamelingssjabloon met de vragenlijsten voorgelegd en hebben daarop
geantwoord. Na analyse van de ontvangen informatie, kwam de Foundation tot de
conclusie dat er een aantal vragen open bleven en heeft daarop een aantal vragen ter
verduidelijking geformuleerd en daarop antwoord gekregen.
Om een systematische dekking en een volledigheid van de informatievergaring te waarborgen,
hebben we vastgesteld dat het noodzakelijk was bepaalde standaard procesbeschrijvingen te
gebruiken bij het opstellen van de vragenlijsten voor de informatievergaring. Daartoe hebben we
gebruikgemaakt van de “beste proces”-beschrijving van de Foundation die gebaseerd is op onze
gebundelde ervaringen en analyses tot op het moment van dit onderzoek. In de integrale norm
voor risicobeoordeling van de veiligheid van het luchtruim, zoals getoond in figuur 7, wordt
gekeken naar de vijf belangrijkste functies die aan een of meer verschillende autoriteiten worden
toegekend, georganiseerd als een geïntegreerd proces en uitgevoerd binnen een gegeven
soevereine staat.

raketsysteem was dat het Oekraïense grondgebied wederrechtelijk was binnengekomen.”⁷ Er zijn
door de Foundation evenmin feiten geconstateerd die erop wijzen dat de informatie door het
staatsbrede proces is verspreid om uiteindelijk bij de autoriteiten te belanden die verantwoordelijk
zijn voor risicobeoordeling en besluitvorming bij het sluiten van het luchtruim.
Bevinding 6: Dit onderzoek heeft niet voldoende feiten gevonden die er op duiden dat de
Oekraïense autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor het analyseren van de
veiligheidsrisico's in het luchtruim voor de burgerluchtvaart en die welke beperkingen
vastleggen voor het luchtruim in een conflictgebied⁸ zich bewust waren van een dreiging
voor de burgerluchtvaart vóór het neerhalen van vlucht MH17.
De bespreking van het mogelijke dreigingsbewustzijn gaat over welke informatie er in de publieke
en particuliere ruimte (sociale media, andere publicaties en inlichtingendiensten) voorhanden was
over een wapen. Deze bespreking gaat niet over het gerapporteerde dreigingsbewustzijn van de
betrokken autoriteiten (eerder besproken).
Uit openbare informatie blijkt duidelijk dat het conflict in het oosten van Oekraïne zich in een
actieve gevechtsfase bevond in de weken voorafgaand aan het neerhalen van vlucht MH17.
Zowel het Oekraïense leger als gewapende niet-statelijke strijdkrachten maakten gebruik van
handvuurwapens, machinegeweren met groot kaliber, artillerie, antitankwapens, tanks en diverse
luchtverdedigingssystemen. Bovendien maakte Oekraïne gebruik van vliegtuigen met vaste
vleugels en draaivleugelvliegtuigen (helikopters) voor transport- en aanvalsdoeleinden; Oekraïne
beweerde dat ook Russische vliegtuigen waren gebruikt om Oekraïense vliegtuigen aan te vallen.
Oekraïne had blijkbaar met enig succes niet-statelijke grondtroepen aangevallen met vliegtuigen
en ook talrijke vliegtuigen verloren.
In Oekraïne en in westerse staten heerste de overtuiging dat de Russische Federatie wapens,
waaronder zware wapens, en personeel leverde om gewapende, niet-statelijke krachten in het
conflictgebied te ondersteunen. Echter, zoals in het rapport van de Onderzoeksraad voor de
Veiligheid wordt gesteld: “Ondanks de westerse politieke en militaire aandacht voor het conflict,
het escaleren ervan en de luchtcomponent, daarin werd door geen van de aangehaalde politici en
gezagdragers in het openbaar een verband gelegd tussen de militaire ontwikkelingen in het
oostelijk deel van Oekraïne en risico's voor de burgerluchtvaart".
Er waren talrijke berichten over de aanwezigheid in de regio van zware wapens zoals tanks,
MANPADS, artillerie en machinegeweren met groot kaliber. Er waren echter weinig berichten in de
openbaarheid over gewapende niet-statelijke strijdkrachten die wapens bezitten met een
aanvalscapaciteit boven FL 320.⁹ Er zijn tegenstrijdige berichten over de vlieghoogte van een
Oekraïense An-26 toen deze werd neergeschoten op 14 juli, hoewel sommigen denken dat het
toestel door een SAM-systeem zou zijn neergehaald.
De meest noemenswaardige publiekelijk beschikbare informatie over de capaciteit voor aanvallen
op grote hoogte vóór het neerhalen van vlucht MH17 was afkomstig van berichten over Bukraketsystemen op sociale media. Sommige van deze berichten gingen over de verplaatsing van
Buk-batterijen op het Russische grondgebied dat grenst aan Oekraïne en sommige berichten
gingen over Buk-raketsystemen die waren waargenomen in het oosten van Oekraïne enkele uren
voor het neerhalen van vlucht MH17. De Foundation erkent dat dit slechts een paar voorbeelden
zijn van gepubliceerde berichten in de sociale media uit waarschijnlijk miljoenen berichten die in
de regio op dat moment zijn geplaatst. Ook moet worden benadrukt dat de waarheidsgetrouwheid
van gepubliceerde sociale media-accountsmoeilijk is vast te stellen.
Bovendien heeft de Foundation geen informatie gevonden die voorafgaand aan de aanval
publiekelijk beschikbaar was waarmee de berichten over de aanvalscapaciteit boven FL 320
konden worden gestaafd. Het vastgestelde aantal voorbeelden van publiekelijk beschikbare

⁷ 19 juli 2014 nieuwsconferentie met Vitaly Nayda, hoofd contraspionage van de Oekraïense
staatsveiligheidsdienst, https://www.youtube.com/watch?v=PWtH8AA … ture=share
⁸ Verantwoordelijke autoriteiten worden nader beschreven in Sectie 7.2.
⁹ Zie Sectie 6.2 voor meer gegevens .

De Foundation heeft van de Russische Federatie geen bevredigende opheldering verkregen over
het feit of de Russische autoriteiten op de hoogte waren van enig voornemen tot een aanval met
luchtverdedigingsuitrusting die niet door regeringsstrijdkrachten werd gecontroleerd en die het
desbetreffende luchtruim in de Rostov FIR boven FL 250 in het oosten van Oekraïne had kunnen
bereiken
Het onderzoek van de Foundation heeft geen andere gevallen gevonden waarin de autoriteiten van
de Russische Federatie vóór of na het neerhalen van vlucht MH17 publiekelijk hebben erkend dat
er in het oosten van Oekraïne luchtverdedigingssystemen aanwezig waren die een hoogte van
meer dan FL 320 konden bereiken.
Bevinding 8: Dit onderzoek heeft niet voldoende feiten gevonden die er op duiden dat de
autoriteiten van de Russische Federatie die verantwoordelijk zijn voor het analyseren
van de veiligheidsrisico's in het luchtruim voor de burgerluchtvaart en die welke
beperkingen vastleggen voor het luchtruim in een conflictgebied¹³ zich bewust waren
van een dreiging voor de burgerluchtvaart vóór het neerhalen van vlucht MH17.
Wat het potentiële dreigingsbewustzijn bij de Russische Federatie betreft, was de informatie die in
de publieke ruimte is aanwezig is en reeds is vermeld in de bespreking over Oekraïne, ook
beschikbaar voor de Russische Federatie, inclusief de berichten in de sociale media. In dit
onderzoek wordt er echter van uitgegaan dat de Russische Federatie geen toegang had tot
afgeluisterde telefoongesprekken en inlichtingen waarover de Oekraïense autoriteiten beschikten.
Een andere reeks feiten afkomstig uit publieke informatie houdt verband met het Joint
Investigation Team (JIT)¹⁴ die wijst op een verzoek van de niet-statelijke strijdkrachten voor een
Buk en het vervoer van een Buk in de Russische Federatie en Oekraïne. Het JIT heeft het volgende
gerapporteerd ¹⁵“Na een uitgebreid en arbeidsintensief vergelijkend onderzoek, waarin vele BukTELARs zijn betrokken, is het JIT tot de conclusie gekomen dat de Buk-TELAR waarmee vlucht
MH17 is neergeschoten afkomstig is van de 53e Anti Aircraft Missile Brigade, oftewel de 53e
Brigade uit Kursk in de Russische Federatie. Die 53ste Brigade maakt deel uit van de Russische
krijgsmacht.” Deze conclusie van het JIT wordt door de Russische Federatie ontkend.
Het doel van onderhavige analyse is echter na te gaan of de bevoegde autoriteiten die
verantwoordelijk zijn voor de risicoanalyse en de besluitvorming, zich terdege bewust hadden
kunnen zijn van de dreiging, ongeacht de oorsprong van het wapensysteem. De Foundation heeft
niet voldoende feiten gevonden die er op duiden dat er bij de betrokken autoriteiten sprake was
van een dergelijk dreigingsbewustzijn.
Afgezien van de discussie over de toegankelijkheid van de informatie, kan een ander belangrijk
aspect van de risicoanalyse en de besluitvorming van de Russische Federatie worden afgeleid uit
de standaardprocedure en besluitvormingsprotocollen van de Russische Federatie. In antwoord op
een vraag van de Foundation over standaardprocedures en kennis van bedreigingen verklaarde de
Russische Federatie dat “Dreigingen voor de veiligheid van het luchtverkeer in de Rostov FIR
voortkwamen uit de gevaarlijke activiteiten in het verantwoordelijkheidsgebied van de
aangrenzende Dnipropetrovsk FIR” Voorts werd verklaard dat “alle mogelijke risicofactoren voor
een onbedoelde aanval in overweging moeten worden genomen" en dat "dergelijke
voorbereidingen een beoordeling moeten bevatten van het risico voor burgerluchtvaartactiviteiten
ten gevolge van een militair conflict of daden van wederrechtelijke inmenging in de
burgerluchtvaart.”
Nadat de Russische Federatie de bron van de dreiging in het aangrenzende gebied en, in het
algemeen, de noodzaak om alle risicofactoren in aanmerking te nemen had erkend, heeft zij niet
erkend dat zij verantwoordelijk is voor het bepalen van de risicofactoren voor een onbedoelde
aanval in het luchtruim van de Russische Federatie die haar oorsprong vindt in de nabijheid van de

¹³ Verantwoordelijke autoriteiten worden nader beschreven in Sectie 7.1.2.
¹⁴ Het JIT, dat bestaat uit vertegenwoordigers van [opsporingsautoriteiten van] Nederland,
Australië, Maleisiië, België en Oekraïne, voert een strafrechtelijk onderzoek uit naar de crash.
¹⁵ https://www.prosecutionservice.nl/topic … -24-5-2018